سیاست جدید تلویزیون: گول زدن تماشاگر!!

برنامه سازان از عباراتی در برنامه استفاده کنند که حالت زنده و پویایی برنامه محو نشود تا بیننده چندان متوجه تولیدی بودن آن نباشد!

  

برنامه «هفت» چند ماه پیش که به گفت و گو با ابراهیم حاتمیکیا اختصاص داشت را حتماً یادتان هست. آیتمی که به صورت ضبط شده روی آنتن رفت و محمود گبرلو با زیرکی و البته فریب تماشاگران بدون اشاره به تولیدی بودن آن به نحوی برنامه را هدایت کرد که زنده نبودنش مخفی بماند.

حالا با سیاست جدید مدیران صدا و سیما در رویکرد به کاهش برنامه های زنده، به نظر میرسد گبرلو بیراه هم عمل نکرده و رفتار او در آیتم مذکور، نوعی کلاس آموزشی بوده است!
با حضور مدیران جدید در رأس سازمان صدا و سیما، تصمیم بر آن شده تا تعداد برنامه های زنده کاهش یابد.

گویا این سیاست در راستای نظارت بیشتر بر محتوای برنامه ها و جلوگیری از طرح مطالب نامناسب و شبهه برانگیز و در کل رعایت خطوط قرمز مرسوم اتخاذ شده است. شاید کلید این روال پس از اتفاقی خورد که در برنامه زنده «مجله تئاتر» شبکه چهار افتاد. در این برنامه زنده که پاییز امسال پخش شد، حمیدرضا نعیمی و حمیدرضا آذرنگ به عنوان مهمانان برنامه مقابل منوچهر اکبرلو مجری کارشناس آن حسابی از خجالت سیاستگذاریهای فرهنگی به ویژه در حوزه تئاتر از سوی دولتهای محمود احمدینژاد در آمدند و با تندترین الفاظ بر آن تاختند.

طرح این بحثها همان و به محاق توقیف رفتن آن برنامه نیز همان. البته بروز این چنین مواردی در برنامه های زنده دور از ذهن نیست. نمونه های مشخص دیگر در همین تلویزیون خودمان برنامه «کوله پشتی» فرزاد حسنی با حضور سردار احمدرضا رادان در اوایل دهه 80 و یا برنامه «امروز هنوز تموم نشده» شبکه یک و بگومگوی مجری مرد و زن آن (علی مرادی و مبینا نصیری) در سال گذشته هستند که سرنوشت آنها را تغییر دادند.

همچنین برنامه «مناظره» که سعید نبی تهیه کننده آن را تغییر داد. اگر بیشتر بگردید، برنامه های زنده دیگری را نیز مییابید که هر یک به دلیلی برای تلویزیون دردسر درست کردند و حاشیه ساختند. هر چند زنده بودن یک برنامه به خودی خود امتیازی برای آن است که در نظر مخاطب بر جذابیتش میافزاید، اما گویا تمام موارد مذکور دست به دست یکدیگر دادهاند که مدیران صدا و سیما را متقاعد به کاهش تعداد آنها کنند.

گرچه نمیتوان حکم داد که غیر زنده بودن، تمام هویت و شاخصه های یک برنامه تلویزیونی یا رادیویی را زیر سوال میبرد. نمونه اش هم شبکه ماهوارهای فارسی زبان منوتو که حتی ویژه برنامه های تحویل سال جدیدش را نیز به صورت ضبطی پخش میکند و مخاطبان پر و پا قرص خود را دارد.

در هر حال با سیاست جدید تلویزیون که در قالب عباراتی چون چابکسازی و کوچکسازی تعریف و توصیف میشود، شماری از برنامه های زنده به صورت تولیدی در آمده اند.

توضیحات یک مقام مسئول
اما یک مقام آگاه در یکی از شبکه های سیما، این برخورد جدید را در جهت رعایت ملاحظات پخش و زمینه ای مساعد میداند تا بر نحوه گفتار و رفتار مهمانان و تا حدودی مجریان نظارت صورت بگیرد. حرکتی که از فشارهای احتمالی خارجی وارد بر سازمان نیز قطعاً خواهد کاست. به گفته او، این تغییر از زنده به تولیدی، در بخش مالی تاثیر چندانی نخواهد داشت، در صورت ضبطی شدن برنامه های مستقیم، هزینه ها افزایش نیز خواهند داشت؛  چرا که در این صورت پول ایاب و ذهاب و خوراک عوامل هم به هزینه ها افزوده میشود و بار مالی سنگینی را به دوش تهیه کننده و تلویزیون تحمیل میکند. جالب آنکه تلویزیون حاضر شده تن به پرداخت این هزینه ها بدهد، اما نظارت خود را بر برنامههای زنده بیشتر کند.

شبکه یک
در شبکه یک برنامه های زندهای همچون مناظره، حرف حساب، پایش، صبح بخیر ایران، سیمای خانواده، خانه ملت، جهت، آفتاب شرقی، این شبها، قرار جمعه، ثریا، مصیر و فیروزه پخش میشوند. از این میان برنامه «شهرآورد» با پرداخت به مسائل و مشکلات درون شهری اخیراً از زنده به تولیدی تغییر پیدا کرده است. طبق شنیده ها، بزودی چند برنامه زنده دیگر در این شبکه نیز تولیدی خواهند شد.

شبکه دو
در شبکه دو نیز این تصمیم در ابعاد گستردهای در حال اجرا است. به گفته یک منبع آگاه به خبرنگار ما، محمدرضا جعفری جلوه در راستای اجرای تصمیم مدیران جدید سیما، دستور داده تا به سرعت اغلب برنامه های زنده این شبکه به تولیدی تغییر پیدا کنند. «خاله شادونه» و «فیتیله» دو برنامهای هستند که قرار است در این راستا از این پس به صورت تولیدی پخش شوند. دیگر برنامه مهم این شبکه، «زنده باد زندگی» با اجرای محمد جعفر خسروی نیز به صورت تولیدی روی آنتن خواهد رفت.

شبکه سه
در شبکه سه نیز برنامه های زنده نود، هفت، گلخانه، زلال احکام، سمت خدا، مسابقه تلفنی و ویژه برنامه های پخش فوتبال به صورت زنده پخش میشوند. هنوز هیچ کدام از برنامه های زنده شبکه سه تولیدی نشده اند، اما اطلاع یافتیم در این شبکه نیز تعدادی برنامه به زودی تولیدی خواهند شد. «تازه نفس» دیگر برنامه زنده این شبکه برای مخاطبان نوجوان بود که اخیراً پایان یافت و گویا تصمیمی برای پخش سری جدید آن گرفته نشده  است.

شبکه چهار
در شبکه چهار برنامه «اردیبهشت» اخیراً از حالت زنده به صورت تولیدی تغییر یافته است. این برنامه با رویکرد به مسائل هنری، فرهنگی و خانوادگی هر روز ساعت 13 به صورت زنده پخش میشد که مدتی است به صورت ضبطی نمایش داده میشود.

شبکه پنج
در شبکه پنج نیز برنامه های زنده «به خانه بر میگردیم»، «سلام تهران»، «اقتصاد ایران» همچنان به پخش خود ادامه می دهند. سینما اکران و یه عصر طلایی اما دو برنامهای بودند که اخیراً از زنده به تولیدی تغییر پیدا کردهاند. طبق اطلاع ما برنامه «سلام تهران» نیز به زودی به صورت تولیدی پخش خواهد شد. سینما اکران از پنجشنبه هفته گذشته با تغییر زمان پخش از 22 به 19، از حالت زنده خارج شد. برنامه «یه عصر طلایی» با محوریت مسائل نوجوانان نیز که سری جدید آن به زودی تولید میشود، قرار است در بازگشت به آنتن، زنده نباشد.

اتفاق جالب دیگر در این شبکه کاهش تایم پخش برنامه زنده «سلام تهران» از دو ساعت به یک ساعت است. این برنامه که از 7 تا 9 صبح روی آنتن میرفت، حالا با اعمال تغییرات از 8 تا 9 پخش میشود. نکته شنیدنی آنجاست که این شبکه از ساعت 7 تا 30/7 برنامه زندهای به نام «روز آمد» را پخش میکند که در واقع توسط همان تهیه کننده «سلام تهران»، امیرحسین خرمشاهی و در همان دکور اجرا میشود! این تغییر بیمعنی به نظر میرسد بیشتر در راستای تبدیل شبکه به شبکهای اقتصادی باشد که سیاست مدیران جدید است.

از برنامه قدیمی «تهران 20»نیز باید به عنوان غایب بزرگ شبکه تهران سابق و شبکه پنج فعلی نام برد که اخیراً پرونده آن بسته شد و از آنتن خداحافظی کرد.
زنده نمایی کنید!
نکته جالب درباره این تحولات اما سفارش عجیب برخی از مدیران به برنامهسازان برای عدم تاکید روی زنده یا تولیدی بودن برنامه است. شنیدیم که حتی به یکی از تهیه کنندگان برنامهای که پیش از این زنده بوده و حالا قرار است به صورت تولیدی پخش شود، گفته شده از عباراتی در برنامه استفاده کنند که حالت زنده و پویایی برنامه محو نشود تا بیننده چندان متوجه تولیدی بودن آن نباشد! به قول ظریفی تلویزیون اگر خیلی اصرار به استفاده از جذابیت پخش مستقیم دارد، میتواند همچنان از عبارت زنده در بالا یا پایین لوگوی شبکه بهره ببرد!

همانطور که ناطق نوری از شخصیتهای سیاسی کشور چندی پیش با طعنه به برنامههای زنده تلویزیون گفته بود من از سخنرانی به خانه آمدم، اما دیدم همچنان تلویزیون حرفهای مرا به صورت زنده در حال پخش دارد! (نقل قریب به مضمون)