داروهای تاریخ گذشته خطرناکند؟

بعضی از داروها با گذشت زمان انقضای شان؛ مواد سمی از خود تولید می‌کنند و استفاده از آنها بسیار خطرناک است.

  
نصفه ونیمه رها کردن درمان بیماری، یکی از خصلت‌های بد ما ایرانی‌ها محسوب می‌شود، ویژگی ناخوشایندی که موجب می‌شود تا وقتی در هر قفسه و کابینت آشپزخانه را باز می‌کنیم با انبوهی داروی سرگردان مواجه شویم که بسیاری از آنها تاریخ مصرفشان گذشته است. داروهایی که لابه لای تجویزهای خودسرانه و بی‌توجه به عوارض احتمالی آن را مصرف می‌کنیم.

اما آیا می‌دانید مصرف داروی تاریخ گذشته چه عوارضی در بدن به جای می‌گذارد و با داروهای تاریخ گذشته چه باید کرد؟ دکتر هاله بخشنده، عضو هیأت علمی دانشگاه زنجان و متخصص داروساز می‌گوید: «تاریخ انقضا یکی از مواردی است که به دلیل اثراتی که می‌تواند روی بدن داشته باشد، بسیار مهم است. طبق تعریف علمی، تاریخ انقضا، زمانی است که اثربخشی داروها تا آن زمان کاهش پیدا نمی‌کند. تاریخ انقضایی که برای هر دارو در نظر می‌گیرند، بسته به فرم و نوع دارو، متفاوت است.» او توضیح می‌دهد: «بسیاری از اقلام دارویی، با گذشت زمان و تمام شدن تاریخ مصرف شان، اثربخشی خودشان را از دست داده و غیرقابل مصرف می‌شوند، مثل تتراسایکلین‌ها که با گذشت تاریخ مصرفشان می‌توانند موجب فانکونی و امراض کلیوی شوند.» این عضو هیأت علمی دانشگاه زنجان تأکید می‌کند: «مثلاًممکن است با انقضای تاریخ مصرف یک دارو، خاصیت استریلیزه بودن فرآورده‌های استریل از بین برود یا حتی ممکن است در ترکیبات شیمیایی مواد و ساختار آنها تغییراتی ایجاد شود که موجب پدیدآمدن نگرانی‌هایی برای مصرف‌کننده می‌شود.»

چه شرایطی برای نگهداری از دارو‌ مناسب است
دکتر بخشنده همچنین درباره شرایط استاندارد نگهداری هر دارو می‌گوید: معمولاً روی اغلب داروها شرایط استاندارد نگهداری دارو نوشته شده اما برای بیشتر داروها شرایط مساعد، نگهداری در هوای خشک و خنک و اجتناب از یخ زدگی تأکید شده، بنابر این بدترین جا برای نگهداری داروها مکان‌های مرطوب مانند حمام است. او می‌گوید: اگر دارو زیر نور آفتاب ماند و بیش از حد داغ شد، بهتر است آن را دور بریزید حتی اگر تاریخ انقضای آن تمام نشده باشد. این عضو هیأت علمی دانشگاه زنجان تأکید می‌کند: بیشتر داروها با گذشتن عمر قفسه‌ای شان خاصیت خود را از دست می‌دهند. البته نه به این معنی که با گذشت یک روز از تاریخ انقضا دارو کلاً خواص خود را از دست بدهد. معمولاً این تضعیف شدن خاصیت به مرور انجام می‌شود. برای مثال اگر از تاریخ انقضای دارویی که مصرف می‌کنید یک سال گذشته باشد، آن دارو ممکن است در سه ماهه نخست ۲۰ درصد خواص اولیه خود را از دست داده باشد.
زیرا تمام دارو‌ها در یک پروسه چند روزه یا ماهانه تجویز می‌شوند و شما ناچارید پس از پایان مدت مقرر داروی‌تان را به اتمام برسانید.
متخصصان دارو‌سازی معتقدند که قرص ها معمولاً بیشترین میزان عمر را در بین داروها دارند اما عمر داروهای مختلف با هم فرق می‌کند. هر نوع دارو بسته به جامد یا مایع بودن و مواد نگهدارنده‌ای که در آن وجود دارد، عمر خاصی دارد.

در این باره دکتر ابراهیم امینی فرد متخصص داروسازی می‌گوید: «عمر داروها با یکدیگر متفاوت است.» او با انتقاد از نحوه نگهداری برخی دارو‌ها نظیر شربت‌ها تأکید می‌کند: عمر شربت‌ها به نسبت دیگر فرآورده‌های دارویی نظیر قرص‌ها بسیار اندک است. این متخصص داروسازی با اشاره به اشتباه نسبتاً رایجی که از سوی خانواده‌های ایرانی در نگهداری از شربت‌ها رخ می‌دهد، عنوان می‌کند: باید دقت داشته باشیم، وقتی در شربت را باز می‌کنیم، تنها مدت زمان اندکی برای مصرف آن زمان داریم و مهلت انقضای دارو شامل شربت‌هایی که در آن باز شده نمی‌شود، چرا که دارو به سرعت فساد پذیر می‌شود. دکتر امینی فرد همچنین می‌گوید: تاریخ انقضای بعضی از فرآورده‌های بیولوژیک و بعضی از واکسن‌ها، بین 6 تا 9ماه و نهایتاً تا یک سال تعیین شده است. برای بسیاری از فرآورده‌های جامد مثل قرص‌ها، تاریخ انقضا را تا پنج سال در نظر می‌گیرند. کارخانه سازنده دارو موظف است تاریخ تولید و انقضا را روی دارو ثبت کند تا مصرف‌کننده از وضعیت دارو و مدت باقیمانده تا انقضای آن باخبر شود.

این متخصص دارو‌سازی همچنین توصیه می‌کند: بعضی از داروها با گذشت زمان انقضای شان؛ مواد سمی از خود تولید می‌کنند و استفاده از آنها بسیار خطرناک است. در واقع فقط پزشکان و داروسازان می‌توانند بگویند کدام دارو خواصش را از دست می‌دهد و کدام دارو سمی می‌شود و شما به عنوان مصرف‌کننده بهتر است داروهای تاریخ گذشته را دور بریزید.